.png)
1722-1795
Ընդհանուր բնութագիր
«Մեր վիթխարի Սայաթ-Նովան մի հոյակապ սիրահար է՝ բռնված ու բռնկված սիրո հրդեհով, նրա լույսի տակ էլ նկատում է աշխարհքն ու իրերը, զգում է, որ էրվում, վերջանում է ինքը, բայց մնում է արի ու բարի, անչար ու անաչառ, վեհ ու վսեմ՝ որպես աշխարհքի ու մարդու մեծ բարեկամը»։
Հովհաննես Թումանյան
Սայաթ-Նովան միջնադարյան հայ բանաստեղծության վերջին խոշոր ներկայացուցիչն է համարվում։
Եղել է վրաց Հերակլ արքայի արքունի երգիչը։ Ստեղծագործել է երեք լեզվով՝ հայերեն, վրացերեն, թուրքերեն և իր ամուր տեղն է գրավել երեք ազգերի մշակույթում։ Սակայն հայերեն գրված երգերը (շուրջ 70-ն են) առավել ինքնատիպ են ու բարձրարվեստ։
Հայերեն երգերը թիֆլիսահայ բարբառով են գրված, առկա են նաև Լոռու բարբառի հետքերը։
Ինչո՞ւ ենք Սայաթ-Նովային համարում բանաստեղծ՝ առանձնացնելով մյուս աշուղներից։
Նրա երգերը արտաքուստ նման են աշուղական ծանոթ, կրկնվող ձևերին, բայց խորքում պարունակում են բանաստեղծական գյուտեր, անսովոր պատկերներ, որոնք բխում են նրա վառ անհատականությունից, ապրած զգացմունքի խորությունից։
Սայաթ-Նովայի երգերից հառնում է նրա վսեմ, անկեղծ, սրամիտ ու արժանապատիվ կերպարը։ Նա աննման սիրերգակ է։ Սիրո երգերը հիմնականում սիրած էակի գեղեցկությունն ու անպատասխան սիրո ցավն են արտացոլում։ Ունի նաև խոհափիլիսոփայական երգեր։
Սայաթ-Նովայի երգերը հմայում են նաև չքնաղ մեղեդիներով։
Լավագույն ստեղծագործություններից են՝
«Դուն էն գլխեն իմաստուն իս», «Քամանչա», «Քանի վուր ջան իմ», «Աշխարհումս ախ չիմ քաշի», «Թամամ աշխարհ պտուտ էկա», «Դուն էն հուրին իս» և այլն։
Ամեն մարթ չի՛ կանա խմի՝ իմ ջուրը ուրիշ ջրեն է,
Ամեն մարթ չի՛ կանա կարթա՝ իմ գիրը ուրիշ գրեն է.
Բունիաթս* ավազ չիմանաս՝ քարափ է, քարուկրեն է․․․
Սայաթ-Նովա
*բունիաթ-հիմք, արմատ
Սայաթ-Նովային նվիրված բաժնի գրական խորհրդատու՝ Լուսինե Զաքարյան
