Խաչատուր Աբովյանը արևելահայ նոր գրականության հիմնադիրն է և առաջին վիպագիրը, որը գրեց աշխարհաբարով։ Մինչ այդ խոսում էին աշխարհաբար, բայց գրում էին գրաբար կամ միջին հայերեն: Հսկայական տարբերություն էր առաջացել խոսակցականի և գրավոր խոսքի միջև: Խաչատուր Աբովյանը խիզախություն ունեցավ գրավորն ու  խոսակցականը նույնացնելու, որպեսզի  նպաստի ժողովրդի միասնականացմանը, որպեսզի հասարակ մարդիկ հասկանան ու սիրեն ընթերցել:

Աբովյանը  մշակույթի, գիտության տարբեր բնագավառներում իր հետ բերեց նորություններ: Նա մեծ գրող է, մանկավարժ, առակագիր- բանահավաք:

Աբովյանը բացառիկ մանկավարժ էր՝ թարմ և յուրահատուկ մեթոդներով: Նա հայ նոր մանկավարժության հիմնադիրն է:

Հայ նոր գրականության հիմնադիրը գրել է գրեթե բոլոր ժանրերով` վեպ, պատմվածք, ակնարկ, նովել, դրամա, կատակերգություն, առակ, բանաստեղծություն, քառյակ, պոեմ, օրագրություն…