Վիլյամ Սարոյանը ծնվել է 1908 թ․ օգոստոսի 31-ին Արմենակ և Թագուհի Սարոյանների ընտանիքում, որոնք ԱՄՆ Կալիֆոռնիայի Ֆրեզնո քաղաք էին գաղթել Արևմտյան Հայաստանի Բիթլիս քաղաքից։  

Ծնողները նախապես ուզել են որդու անունը Պետրոս դնել, բայց նրա ծնունդից մեկ ամիս առաջ մահացել է ընտանիքի բարեկամը՝ Վիլյամ անունով, և որդուն կոչել են նրա անունով։ 

Երեք տարեկան էր Վիլյամը, երբ 37-ամյա հայրը մահանում է։  Մայրը միայնակ  չի կարողանում  ընտանիքի կարիքները հոգալ և իր 4  երեխաներին 5 տարով տեղափոխում է մանկատուն։ 

Վերադառնալով տուն՝ Սարոյանը ստիպված է լինում աշխատել․ «Յոթ տարեկանից սկսեցի լրագրեր վաճառել մայթերում ու խաչմերուկներում։ Երրորդ դասարանում առաջին անգամ վաստակեցի դպրոցի ամենաչար տղայի համբավը․․․»։  Սարոյանը կանոնավոր կրթություն այդպես էլ չի ստանում, իսկ թե ինչու, կարդա Հետաքրքիր պատմություններ բաժնում։
«Իմ իսկական դպրոցը եղած է փողոցը», - գրել է Սարոյանը։  Հեռագրատան ցրիչ, կանաչի վաճառող, սևագործ բանվոր․ ինչ ասես, որ չի փորձում անել պատանի Վիլյամը ընտանիքին օգնելու համար։ 

Նրա անձի  ու արժեքների ձևավորման հարցում մեծ դեր է խաղում տատիկը՝ Լուսնթագը․ «Եթե այսքան գիրք գրած եմ, Լուսնթագ Կարօղլանյանին են պարտական,- պատմել է Սարոյանը Վահագն Դավթյանին։ - Առտուն կանուխ կարթնացներ, չէր թողուր, որ շուտ քնանանք, ծույլ մեծնանք։ Զորավոր կին էր․․․Եթե իմ մեջ հավատ կա, Լուսնթագ Կարօղլանյանին եմ պարտական․ չէր հուսահատիր բնավ։  Եթե այսքան հայ մնացի, դարձյալ անոր եմ պարտական։ Հայոց պզտիկ պատմություններ շատ պատմեց ինձի։ Ինչ ահագին իմաստնություն կար անոր պատմածներուն մեջ»։

 Ֆրեզնոն կիսով չափ հայկական միջավայր ուներ։ Այնտեղ 1915 թ․ եղեռնից հետո շատ հայեր էին գաղթել, միաժամանակ ԱՄՆ-ն տարբեր ազգերի խառնարան էր, ու շփվելով տարբեր ազգերի մարդկանց հետ՝ Սարոյանը գտնում է այն ամենը, ինչ միավորում է նրանց ու տարբերում իրարից։ Նա սովորում է ինքնահեգնանքով վերաբերվել սեփական ցավին ու  ներողամիտ ժպիտով նայել մարդկանց տարօրինակություններին։ 

32 տարեկանում  Վիլյամ Սարոյանը  «Քո կյանքի ժամանակը» ստեղծագործության համար արժանանում է գրականության ամենահեղինակավոր Պուլիցերյան մրցանակի։ Սակայն նրա քայլը ապշեցնում է մարդկանց․ Սարոյանը, որն ամբողջ կյանքում նյութական կարիքի մեջ էր եղել, հրաժարվում է դրամական մրցանակից (10,000 դոլար, որն այն ժամանակ շատ մեծ արժեք ունեցող գումար էր)՝ ասելով, որ պետությունը չպետք է խառնվի գրականության գործերին։ 

Սկսվում է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը։ 1942 թ․ Սարոյանը զորակոչվում է բանակ։ Իր տեսածն ու զգացածը նա ամփոփում է պատերազմ երևույթը մերժող «Մարդկային կատակերգություն» և «Վեսլի Ջեքսոնի արկածները» ստեղծագործություններում։

1943-ին Վիլյամ Սարոյանը «Մարդկային կատակերգություն» ֆիլմի սցենարի համար արժանանում է «Օսկար» մրցանակի։

Բանաստեղծ Վահագն Դավթյանին Սարոյանը մի անգամ ասել էր․ «Գիտե՞ս , Քրիստոս ինչո՞ւ էր դժբախտ․․․ Որովհետև ընտանիք չուներ․․․»։

Այդ խոսքերը լավագույնս բացատրում են նաև Սարոյանի ներքին ողբերգությունը․ նա ինքն էլ կյանքի մեծ մասն անցկացրեց առանց ընտանիքի, միայնակ, թեև շատ էր կարևորում ընտանիքի դերը․ «Եթե միշտ ընտանիք շատ սիրեցի, անոր եմ պարտական (Լուսնթագ տատի մասին է խոսքը), բայց սերս արժեք չունեցավ, որովհետև անընտանիք մնացի։ Ամերիկո մեջ այդպես է․․․»։  

Սարոյանի ու զավակների հարաբերությունները ևս հետագայում բավական բարդ էին։ 

Սարոյանի այցերը դեպի Հայաստան համազգային տոնի էին վերածվում։ Նրա մտերիմներն էին դարձել մեր  մեծերը՝ Վահագն Դավթյանը, Հովհ․ Շիրազը, Հրանտ Մաթևոսյանը և ուրիշներ։ Հանդիպման դահլիճները լեփ-լեցուն էին լինում։ Այդ այցերից մեկի ժամանակ Սարոյանն ասել է․ «Դուք ինձի պես ուրիշ տեղ ծնած չեք, դուք հայրենիք ծնած եք։  Ձեր բախտ հիմա չեք կրնար հասկնալ, հետո պիտի հասկնաք… Ձեզմե շատեր պիտի այցելեն ամբողջ աշխարհ, պիտի տեսնեն շատ  գեղեցիկ ու անուշ տեղեր ու պիտի հասկնան, որ ավելի  գեղեցիկ ու  անուշ տեղ չկա, քան հայրենիքը: Ես հայ եմ, և դուք գիտեք, թե ինչ դժվարին ու ինչ հրաշալի բան է այդ»։ 

Ավելին իմանալու համար

դիտիր «Վիլյամ Սարոյան» փաստագրական ֆիլմը

կարդա Վահագն Դավթյանի «Բարի հսկան» հուշագրությունը։

Սարոյանի ստեղծագործությունների աուդիոգրքերը լսիր այստեղ

«Մարդկային կատակերգություն» վիպակի հիման վրա 2015 թ․ նկարահանված Մեգ Ռայանի «Իթաքա» ֆիլմը դիտիր այստեղ