Երբ Վիլյամ Սարոյանը սկսում է գրել, ոչ ոք չի հավատում, թե հաջողության կհասնի, բացի իր վարսավիր Նշան Փափազյանից։ Նա ասում է․ «Մի նեղեք տղուն, անոր մեջ բան մը կա, ան կրնա նշանավոր մարդ դառնալ»։

Ու Սարոյանը գրում էր, գրում, ուղարկում թերթերին, ամսագրերին։ Չէին տպում, բայց չէր հուսահատվում։ Սարոյանի հավատամքն այսպիսին էր․ «Եթե մեկ մարդ քեզ հավտա, ուրեմն պետք չէ, որ հուսահատիս»։ Իսկ ինքը հավատում էր, որովհետև շատ էր սիրում գրելու ընթացքը․ «Ամեն ինչեն շուտ կձանձրանայի, գրելե չէի ձանձրանար»։ 

Սարոյանը վարսավիր Նշան Փափազյանի հետ

Վիլյամ Սարոյանը Չարենցի հետ մեկ անգամ է տեսնվել (1935-ին)։ Առաջին տպավորությունը մեղմ ասած բարենպաստ չէր․ «․․․Շատ գեշ եղա։ Ամենեն տգեղ մարդերեն մեկն էր, զոր տեսած եմ կյանքիս մեջ», - պատմել է Սարոյանը: 

Բայց զրույցի ընթացքում տպավորությունը գլխիվայր փոխվում է․ «Բայց քանի սկսանք խոսիլ, ավելի ճիշտ, ինք սկսավ խոսիլ հայ բանաստեղծության, հայ ժողովրդի մասին, կերպարանափոխվեցավ: Այնքան, որ մեկ ժամ չէր անցած մեր զիրար տեսնելեն ի վեր, ան ուրիշ մեկը դարձած էր արդեն: Ալ տգեղ չէր, նույնիսկ կրնամ ըսել, թե ամենեն գեղեցիկ մարդ մըն էր»:

 Պատմում է Վիլյամ Սարոյանը.

«Երբ առաջին անգամ դողալով զանգ տվի Բերնարդ Շոուին (անգլիացի դրամատուրգ), ասանկ բան պատահեցավ.

- Պարոն Բերնարդ Շոու, Ձեզի կանհանգստացնե Ուիլյամ Սրոյըն (այսպես ինձի կըսեին ամերիկացիներ, Սրոյըն)...

Շատ ամնչցա, երբ Բերնարդ Շոուն ըսավ.

- Որքան գիտեմ, դուն ոչ թե Սրոյըն ես, այլ Սա-րո-յան...

Շատ ամնչցա»:

Սարոյանն ամուսնացել է երկու անգամ, երկու անգամ էլ նույն կնոջ՝ Քերոլ Գրեյսի հետ։ Երբ նրան հարցնում են, թե ինչու, հումորով պատասխանում է․ «Ինչո՞ւ պետք է նոր կին առնեի, նորի հետ ստիպված ես ծանոթանալ, ես էլ ամուսնացա առաջին կնոջս հետ, ում արդեն գիտեի»։ Իսկ երբ հարցնում են, թե ինչու երկրորդ անգամ բաժանվեց նույն կնոջից, պատասխանել է․ «Որովհետև ես երկրորդ անգամ նույն սխալն արեցի»։

Սարոյանն ու Քերոլը

Երկրորդ աշխարհամարտի տարիներին Սարոյանը զորակոչվում է բանակ և նրա հարսնացու Քերոլը խոստանում է սպասել նրա վերադարձին և նամակներ գրել  արդեն հայտնի գրող դարձած իր սիրելիին։ Իսկ Քերոլը գրելու ունակությամբ չէր փայլում։ Նրան օգնություն է առաջարկում ընկերուհի Ունան՝ Չառլի Չապլինի կինը։ Նա տալիս է ամերիկացի հայտնի գրող Սելինջերի նամակները, որոնք Քերոլը Սարոյանին է սկսում ուղարկել իր անունից։

Թեև այդ նամակները յուրօրինակ էին ու հուզիչ, բայց հակառակ ազդեցություն են թողնում Սարոյանի վրա։ Վերադառնալով՝ Սարոյանը հայտարարում է, թե ինքը սիրահարվել էր երիտասարդ, պարզսիրտ աղջկա և ոչ թե իրեն խելացի երևակայող գրամոլի հետ, որը հիմար նամակներ է գրում։

Սարոյանն ու Քերոլը, ի վերջո, ամուսնանում են։

Տարիներ անց, երբ Չապլինը, Ունան, Սարոյանն ու Քերոլը միասին ժամանակ են անցկացնում, խոսակցություն է սկսվում Սելինջերի մասին։

-Ամերիկայում հայտնվել է իսկապես մեծ գրող,- հիացմունքով ասում է Սարոյանը։

-Բայց Դուք նախկինում բոլորովին այլ կարծիք ունեիք նրա գրվածքների մասին,- ծիծաղով նկատում է Ունան։

Չապլինն ու Սարոյանը՝ իրենց կանանց հետ

1940-ին «Քո կյանքի ժամանակը» պիեսի համար 32-ամյա Սարոյանը ստացավ  գրականության ամենահեղինակավոր Պուլիցերյան մրցանակը՝ առաջ անցնելով ժամանակի ավելի հայտնի գրողներից: Բայց պարտքերի մեջ խրված Սարոյանը հրաժարվեց 10 հազար դոլար մրցանակից՝ պատճառաբանելով, որ պետությունը չպիտի խառնվի գրականության գործերին:

երիտասարդ Սարոյանը

Ջերմուկի ձորում շրջելիս Սարոյանին խնդրում են քարին գրել իր ամենասիրած բառը։ Սարոյանը լատինատառ գրում է AREV: Ի հիշատակ այդ գրառման՝  հետագայում Ջերմուկում հուշարձան տեղադրվեց։

Երբ Սարոյանը ուշ աշնանը եկել էր Հայաստան,Հռիփսիմեի վանքի ձախ կողմում խաղողի այգի է տեսնում և առաջարկում է ուղեկիցներին, որ մտնեն,  խաղող քաղեն։ Նրան ասում են, որ ուշ աշուն է, այլևս չի լինի։

Սարոյանն առարկում է․

-Չէ, չի կրնա հայ մարդը երեխաներու ու թռչուններու համար  ճուտ մը չթողնի։

Մտնում են այգի. խաղողի հատուկենտ հատիկներ չամիչ էին դարձել ճյուղերին։

Հանկարծ Սարոյանը, երեխայի նման ուրախացած, ձայնում է, որ գտել է իր ուզած հյութեղ խաղողը։ 

- Է, որ ըսի կգտնիմ․․․

Ըստ Սիլվա Յուզբաշյանի հուշերի։

Վիլյամ Սարոյանը շատ էր արժևորում Արամ Խաչատրյանի արվեստը։ Նրա «Ջիմ Դենդի» թատերախաղը նվիրված է կոմպոզիտոր Արամ Խաչատրյանին։ Պիեսի 1949 թ․ բեմադրությանը, որին մասնակցում էր նաև Սարոյանը, բեմադրելիս օգտագործվել է Արամ Խաչատրյանի «Դիմակահանդես» սյուիտի երաժշտությունը։

***

Երբ Վահագն Դավթյանն իր ընկերների հետ հյուր է գնում Սարոյանին, դուռը բացվելուն պես լսում է «Հորովելը» Հովհաննես Բադալյանի կատարմամբ։ Սարոյանն ասում է․

-Հատուկ ձեզի համար չէ, որ դրած եմ այս երգը, միշտ երբ կաշխատիմ, այս երգը կդնեմ․ հպարտ մելամաղձություն մը կա այդ երգին մեջ։

Սարոյանի սիրած կատարումը լսիր այստեղ

Սարոյանական հումորը

1948 թ․ Սարոյանը թերթում մի այսպիսի հայտարարություն է տպագրում․

«Ագարակի տուն, 30 ակր տարածք, ավտոտնակ չունի, պահեստ չունի, կենտրոնական ջեռուցումը խափանված է, ավտոբուս չունի, մեծ թվով սկյուռներ կան։ Գինը 32 հազար դոլար։ Սեփականատերը 7 ակրը իրեն է պահելու՝ իր ագահությունը ապացուցելու համար․․․ Գրել կամ զանգահարել Վիլյամ Սարոյանին»։

Այգու հայտարարությունը նույն տրամադրության մեջ էր․

«Այգիս վաճառում եմ։ Անպիտան հող է, ջուրը պակաս, ոչինչ չի բուսնում, մոլախոտերով լեցուն է․․․»։

Զարմանալի է, բայց փաստ․ հաջորդ օրը գնորդների հերթ էր գոյացել, իսկ սեփականատեր դարձավ ամենաբարձր գին վճարողը։ 

Սարոյանը որդու՝ Արամի հետ։

Սարոյանը մատիտով արված ինքնանկարներ ունի, որոնցում նույնպես  երևում է նրա նուրբ ինքնահեգնանքը։ 

Սարոյանի վերջին տխուր կատակը

Ասում են՝ Սարոյանը  մահվանից երկու օր առաջ ամերիկյան մի նշանավոր թերթի ընդամենը երկու տողանոց նամակ է հղել․ «Գիտեի, որ մահը բոլորի համար է, բայց կարծում էի՝ ինձ բացառություն կանի։ Տեսա՞ք՝ ինչ ստացվեց»։