Կենսագրություն

Դերենիկ Դեմիրճյանը (Դեմիրճօղլյան) ծնվել է Ջավախքի Ախալքալաք քաղաքում 1877 թ․ հունվարի 17-ին։ Հայրը՝ Կարապետը, փոքրիկ խանութ ուներ, բայց Դերենիկի ծնունդից մեկ տարի անց սնանկանում է և զրկվում խանութից: Ապագա գրողի մանկությունն անցնում է աղքատության մեջ։ Դերենիկը նախնական կրթությունն ստանում է ծննդավայրի ծխական դպրոցում։ Թվում էր, թե աղքատ տղայի կրթությունը դրանով պիտի սահմանափակվեր, բայց Դեմիրճյանի մայրը՝ Նատալյան, որը մեծահարուստ ընտանիքի դուստր էր, հայրական տնից որպես օժիտ թանկագին զարդերով լի մի զարդատուփ էր բերել։ Դրա պարունակությունը վաճառելով էր նա կրթության է տալիս իր զավակներին։

Դերենիկը կրթությունը շարունակում է Արդահանում, իսկ 15 տարեկանում ընդունվում է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարան։ Այստեղ նրա գրական  հայացքների ձևավորման գործում մեծ ազդեցություն է ունենում ճեմարանի ուսուցիչ, բանաստեղծ Հովհաննես Հովհաննիսյանը։

Դերենիկը մանուկ հասակում

 

Ուսումը ճեմարանում մնում է անավարտ: Երկու տարի անց մեկնում է Թիֆլիս, կրթությունը շարունակում Ներսիսյան դպրոցում: Թիֆլիսում ծանոթանում է Հ. Թումանյանի և Ավ. Իսահակյանի հետ:

Արժե իմանալ

Հիշենք,  թե էլ ովքեր են սովորել Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցում․ Խաչատուր Աբովյանը, Ղազարոս Աղայանը, Հովհաննես Թումանյանը, Պերճ Պռոշյանը և ուրիշներ։

 

 Թիֆլիսի մշակութային մթնոլորտի մասին ներկայացրել ենք Րաֆֆու կենսագրության «Արժե իմանալ» բաժիններից մեկում։ 

Հիշո՞ւմ ես, Հովհ. Թումանյանը իր տանը 1899 թ․ հիմնադրել էր «Վերնատուն» գրական խմբակը: Այդ խմբակի անդամներից էր նաև Դերենիկ Դեմիրճյանը:

Այս հանդիպումների ընթացքում խմբակի անդամ գրողները ընթերցում ու քննարկում էին համաշխարհային գրականության հեղինակների  և իրենց գործերը։

26 տարեկանում Դեմիրճյանը մեկնում է Մոսկվա՝ երաժշտություն ուսումնասիրելու։ Երկու տարի հետո մեկնում է Շվեյցարիա, կրթությունը շարունակում է Ժնևի համալսարանի մանկավարժական ֆակուլտետում, նաև երաժշտանոցում ջութակի դասեր է առնում։ Այնուհետև վերադառնում է  Թիֆլիս  և զբաղվում ուսուցչությամբ։

Էդուարդ Իսաբեկյան «Դ․ Դեմիրճյանը»

Դեմիրճյանը գրական ասպարեզ է իջնում իբրև բանաստեղծ։ 16 տարեկան էր, երբ «Տարազ»-ում լույս է տեսնում նրա անդրանիկ «Ապագան» բանաստեղծությունը։ Առաջին գրքույկը՝ «Բանաստեղծություններ» խորագրով, հրատարակում է 22 տարեկանում (1899թ.): 1920-ական թթ․ Դեմիրճյանը հիմնականում անցնում է արձակին ու դրամատուրգիային։

1925-ից ապրում է Երևանում:

Դեմիրճյանի առաջին կինը Մարիամ Կանայանն էր, հայտնի զորավար Դրաստամատ Կանայանի (Դրո) քույրը։ Մարիամը շուրջ 15 տարի փոքր էր Դեմիրճյանից, եղել էր նրա սանուհին Թիֆլիսի Մարիամյան-Հովնանյան դպրոցում:

Մարիամն ու Դեմիրճյանը ունենում են երկու որդի` Արտաշեսը, որը մահանում է 2 տարեկանում, և Վիգենը, որն ուներ մտավոր խնդիրներ: Մարիամը 10 տարվա համատեղ կյանքից հետո մահանում է: Մի քանի տարի անց Դեմիրճյանը հանդիպում է երկրորդ կնոջը` ազգությամբ ռուս Մարիա Միխայլովնային:

65 տարեկանում Դեմիրճյանը որդի է ունենում, որին կրկին Վիգեն է անվանում, հենց նա էլ շարունակում է Դեմիրճյանի սերունդը։ Երեխայի մայրը Գայանե Ավետիսյանն էր, որ գրողի օրինական կինը չէր։ Դեմիրճյանի կյանքում մեծ դեր ունեցած կանանց մասին կարդա Հետաքրքիր պատմություններ բաժնում։

 

 

 

Դեմիրճյանը թեև վաղ է սկսել ստեղծագործել, բայց լավագույն գործերը ստեղծել է ավելի ուշ շրջանում։ Հիսունն անց էր, երբ գրում է իր առաջին գլուխգործոցը՝ «Քաջ Նազար» կատակերգությունը, և յոթանասունին մոտ ստեղծում է հռչակավոր «Վարդանանք» վեպը:

Դեմիրճյանը ստեղծագործել է նաև մանուկների համար։ Գրել է «Պույպույ մուկիկը», «Արջուկ–լրջուկը» և այլ ստեղծագործություններ։

«Պույպույ մուկիկը» մուլտֆիլմը, համոզված եմ, տեսել ես և սիրում ես: Իսկ եթե՝ ոչ, ապա անպայման նայի՛ր։

Դեմիրճյանը Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս էր, արվեստի վաստակավոր գործիչ: Կյանքի վերջին տարիներին նա գրում էր «Մեսրոպ Մաշտոց» վեպը, որը չհասցրեց ավարտել։

Մահանում է Երևանում 79 տարեկանում (1956 թ․):           

Մարտիրոս Սարյանը, Դերենիկ Դեմիրճյանը, Ավ․ Իսահակյանը