Մուշեղ Գալշոյանի հերոսները պարզ, սրտաբաց, բարի, ուժեղ ու մի քիչ խենթ սասունցիներ են, որոնք, անցնելով եղեռնի դժոխքի, հայրենիքի կորստի միջով, փորձում են նոր կյանք սկսել։ Գալշոյանի ստեղծագործություններում միշտ առկա է կորստի ցավը, բայց նա երբեք դրա վրա չի դնում շեշտը, այլ, սիրո, արժևորման, կարոտի։ «Ձորի Միրոն» վիպակում ( ֆիլմը դիտիր այստեղ) այսպիսի տողեր կան․ «Կարոտ, զորե՛ղ-զորեղ է, կարոտից զորեղ բան աշխարհք չկա: Կարոտի հետ տխրություն կմեծանա, գառ… կարոտ տխրություն է, անո՛ւշ-անուշ տխրություն է: Ու էդ տխրություն… էդ տխրություն մեծ բան կպտղե, մարդու հոգին կմեծացնե, մարդու կդարձնե աժդահա հերոս»։  

Վեհացնող կարոտ, որը մարդուն օգնում է հոգեպես բարձրանալ ու չչարարանալ։

Ինչու էր Գալշոյանը պատկերում արմատախիլ եղած, ապա նոր պայմաններում վերընձյուղված մարդկանց։

Որպեսզի կապ ստեղծի սերունդների միջև, որպեսզի պապի կարոտը դառնա թոռան կարոտ։

«Մամփրե արքա» պատմվածքում 80-ամյա Մամփրեն կյանքին հրաժեշտ տալուց առաջ ուզում է կատարել իր ուխտը։ Եղեռնը ընդհատել էր նրա ուսումը, իսկ հետո ժամանակ և հնարավորություն չէր եղել գրել-կարդալ սովորելու։ Բայց առաջին ուսուցչի՝ տեր Հարությունի առաջացրած սերը, պատկերավոր բացատրությունները մնացել էին նրա հոգում։ «Հայոց տառերը կարմիր են, բացատրում էր տեր Հարությունը, քանզի սուրբ Մաշտոցը իր սրտից է հանել ի լույս։ Եվ կարմիր են, քանզի թրծվել են արդար Արեգակով․․․»։

Մամփրեն թոռան օգնությամբ սովորում է հայոց տառերը, սովորում է՝ ստեղծելով իր մեթոդը։ Նրա համար տառերը ուղղակի գծեր չէին, դրանք շարժուն գետեր ու վտակներ էին, որոնք հորդանում էին, միավորվում, ճյուղավորվում․․․ Սովորելու ընթացքում Մամփրեն հասկանում է, որ հայոց տառերը զինվորներ են, իսկ զինվորներին առաջնորդողը՝ արքա։ Ուրեմն ինքը Մամփրե արքան է։ Եվ Մամփրե արքան մահվանից առաջ պատասխան է գրում թուրք տղային, որը կտրել էր իր ջուրն ու Մեհրեաղբյուրը թուրքական անունով կոչել։ Տասնյակ տարիներ Մամփրեի հոգում այդ խորհդանշական դրվագը ցավացել էր, մխացել։ Եվ ահա մահից առաջ Մամփրեն հայոց տառերով գրում է պատասխանը․ «հաղթական մարտի է տանում» մեսրոպյան զինվորներին և խաղաղված հավերժ փակում է աչքերը։

Պատմվածքն ընթերցելիս ավելի ես արժևորում այն, ինչ սովորական է թվում։ Մամփրեի թոռնիկն էլ շուտասելուկի պես արագ-արագ թվարկում է տառերը։ Իսկ Մամփրեի համար դրանք կյանքի երակներ են, լույսի ու հույսի աղբյուր, երազանք։ Մամփրեն իր օրինակով մեզ զգաստացնում  է, օգնում է զգալ ու հասկանալ ավելին․․․․

Գրիգոր Խանջյան «Հայոց այբուբենը»

Հուզիչ, անուշ պատմվածք է «Կանչը»։ Պատմվածքի հերոսի՝ ծերունի Զորոյի անցած կյանքն էլ (ինչպես Մամփրեի դեպքում)  դաժանաբար ընդհատվել է։ Զորոն կորցրել է հայրենիքը,  առաջին սիրուն՝ Ալեին։ Հետո ստիպված է եղել նոր կյանք սկսելու։  Ու ահա որդու հարսանիքի համար գինի փնտրելիս 55 տարի անց պատահաբար հանդիպում  է Ալեին։ Ծերացած, ցամաքած, թոռների տեր կինը Զորոյի համար նույն թռվռան, կայտառ Ալեն է։ Ու Զորոյի հոգում կրկին սկսում է զնգալ ընդհատված, մոռացված հոգու կանչը «Ալե~, իմ հոգին, Ալե~․․․»։

Ալեն կորցրած երկրի, գինին՝ կյանքի խորհրդանիշն է։

«Կանչը» ֆիլմը դիտիր այստեղ

«Ինձ համար Մուշեղ Գալշոյանը մեր կորցրած կարոտների եղեգնյա փող հնչեցնողն է»։

նկարիչ Էդվարդ Վարդանյան

Էդվարդ Վարդանյան «Մուշեղ Գալշոյան»

«Իմ անդրադարձը Մուշեղ Գալշոյանին հասունացման պրոցես էր ինձ համար․․․ Նրա թողած ձայնը, հնչյունը մեր բոլորի մեջ կա։ Նա մեր ազատագրական զարթոնքի դրոշակակիրն էր»։ 

Էդվարդ Վարդանյան

 Էդվարդ Վարդանյան «Մուշեղ Գալշոյան (2005)