Կենսագրություն

Սիլվա (Սիրվարդ) Կապուտիկյանը ծնվել է 1919 թ. հունվարի 20-ին Երևանում։ Ծնողները Վանից էին գաղթել։ Իրենց գերդաստանում շատերը կապույտ աչքեր ունեին, և ազգանունն այդպես էր առաջացել։

Սիլվայի հայրը Բարունակ Կապուտիկյանն էր, որը ուսուցիչ էր և Վանում հայտնի ազգային գործիչ (դաշնակցական)։

Լիան՝ Սիլվայի ապագա մայրը, Բարունակի աշակերտուհիներից էր եղել։

Բարունակը երիտասարդ տարիքում  խոլերայից մահանում է՝ այդպես էլ չտեսնելով միակ դստերը, որը պիտի ծնվեր 3 ամսից:

Սիլվայի մայրը ասում էր, որ դստեր տաղանդը հորից է գալիս (այս  մասին ավելի մանրամասն կարդա այստեղ

Ընտանիքում ընդունված չէր խոսել Բարունակի մասին․ մոր վիշտը միշտ թարմ էր, դրսում էլ չէր կարելի խոսել․ դաշնակցական հայր ունենալը ստալինյան ժամանակներում ծանր բեռ էր։

«Հորս» բանաստեղծության մեջ բանաստեղծուհին գրում է․

Հա՛յր իմ, քեզ անվերջ խլել են ինձանից,

Մահն է քեզ խլել առաջին անգամ,

Հետո կրկնակի որբացրել են ինձ՝

Զրկելով ինձ քո անունի՛ց անգամ:

Բանաստեղծուհու հայրը՝ Բարունակ Կապուտիկյանը

Բանաստեղծուհու մայրը՝ Լիան, երիտասարդ տարիքում

Հոր մահից հետո ընտանիքը հայտնվում է սոցիալական ծանր պայմաններում: Մայրը՝ Լիան, աշխատում է որպես հաշվապահ, իսկ Սիլվայի խնամքը հանձնում է իր մորն ու քույրերին:

«Մայրիկիս» բանաստեղծության մեջ Կապուտիկյանը գրում է․

 

Վա՜ղ թառամեց սիրուդ գարունը, մա՛յր իմ,

Անփույթ մահը սերդ տարա՜վ, շու՛տ տարավ,

Ու միայն ե՜ս մնացի մտերիմ,

Որպես կորած սիրո մի հուշ, հին մի ցավ․․․

 

Սիլվան 13 տարեկան  էր, երբ «Պիոներ կանչ» թերթում տպագրվում է նրա առաջին բանաստեղծությունը՝ «Պատասխան Թումանյանին» վերնագրով։ Երազում էր կոնսերվատորիա ընդունվել, բայց չհաջողվեց։

Սովորում է ԵՊՀ բանասիրական ֆակուլտետում, ապա մասնակցում Մոսկվայի Մ. Գորկու անվան գրականության ինստիտուտի բարձրագույն դասընթացներին։

Սիլվա Կապուտիկյանը 19-ամյա ուսանողուհի էր, երբ նրան հրավիրում են անդամագրվելու գրողների միությանը։ Դա չլսված բան էր, ու պատճառը թերևս այն էր, որ 1937 թ․ մտավորականության ջարդերից հետո դատարկություն էր առաջացել, որն ուզում էին շնորհալի երիտասարդներով լրացնել։

 

 

Դիմանկարի հեղինակ՝ Արփենիկ Պարսամյան

24 տարեկանում Կապուտիկյանը գրեց «Խոսք իմ որդուն» բանաստեղծությունը։ Հայրենական պատերազմի օրերն էին և մեր ժողովուրդը կրկին լինել-չլինելու պայքար էր մղում։ Իսկ լինելիության արմատը նախ և առաջ լեզուն է։ Այս բանաստեղծությունը մեծ հռչակ բերեց երիտասարդ բանաստեղծուհուն։ Այն սիրվեց հատկապես սփյուռքում։ Ականատեսները վկայում են, որ սփյուռքի շատ դպրոցներում աշակերտությունը երդումի պես արտասանում էր «ԽՈՍՔ ԻՄ ՈՐԴՈՒՆ» բանաստեղծությունը և ապա մտնում դպրոց:

ԵՊՀ-ում սովորելիս Կապուտիկյանը հանդիպում է Հովհաննես Շիրազին։ Ամուսնանում են 1940 թվականին, ծնվում է նրանց միակ որդին՝ հայտնի քանդակագործ Արա Շիրազը:

Շիրազի և Կապուտիկյանի համատեղ կյանքը հարթ չէր ընթանում և 4 տարի անց ամուսնալուծվում են։ Որդին մնում է մոր հետ։ Կապուտիկյանը որդուն նվիրված գեղեցիկ բանաստեղծություններ ունի․

Ուզում եմ քեզ այնպե՛ս երգել,

Գտնել խոսքեր` այնքա՜ն անգին,

Այնպես, ինչպես չի գովերգել

Դեռ ոչ մի մայր իր զավակին…

Դու` իմ սրտից պոկված բեկոր,

Դու` իմ գրկի՜ց իջած աշխարհ,

Ի՛մ լուսեղեն, ի՛մ լուսավոր,

Ամենաթա՜նկ, ամենալավ:

           («Հավերժության երգը»)

Որդու՝  Արա Շիրազի հետ

Բանաստեղծուհին որդու հետ

Սիլվան այլևս չի ամուսնանում, իսկ Հովհաննես Շիրազն ամուսնանում է, ունենում ևս  յոթ որդի։ Քչերը գիտեն, որ Կապուտիկյանն ամեն կերպ աջակցում էր  որդու տաղանդավոր քույրերին ու եղբայրներին, նրանք էլ  մայրիկ կամ Սիլվա մայրիկ էին նրան ասում։ «Մենք երկու մայր ենք ունեցել»,- ասել է Շիրազի կրտսեր որդին՝ Վանանդը։

 

Արժե իմանալ

Արա Շիրազը նշանավոր քարդակագործ էր, նկարիչ։ Նրա ամենահայտնի աշխատանքներից է Անդրանիկ զորավարի արձանը Երևանում՝ Ս․ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու մոտակայքում։  Զորավարը երկու ձիերի վրա է, որոնք խորհրդանշում են Արևելյան և Արևմտյան Հայաստանները։

Կապուտիկյանը շատ է գրել հայրենիքի, հայոց լեզվի, հայ ժողովրդի ճակատագրի մասին։ Շատ են սիրվել հատկապես նրա սիրային բանաստեղծությունները։ 

Նրա ստեղծագործությունները թարգմանվել են բազմաթիվ լեզուներով։ Խորհրդային Միության բոլոր անկյուններում գիտեին նրան։ Ունի ռուսերեն ավելի քան 20 ժողովածու։ Սփյուռքահայերի համար ևս Սիլվա Կապուտիկյանը պաշտամունք էր, հայրենիքի խորհրդանիշ։

Գրականագետ Հրանտ Թամրազյանը գրել է․ «Սիլվա Կապուտիկյանը ունի ստեղծագործական մի երջանկություն, որը վիճակվում է քչերին, նրա խիզախ, անկեղծ ու գեղեցիկ խոսքը զարմանալի արագությամբ փոխարկվում է հասարարկական էներգիայի ու ազդում սերունդների մտածողության վրա, մասնակցում  մեծ կյանքին․․․(Դա) ստեղծող, մտածող, վաստակած մարդու ստեղծագործական տառապանքի հատուցումն է»։

 

 

Մարտիրոս Սարյան «Սիլվա Կապուտիկյանի դիմանկարը»

Կարեն Սմբատյան «Կապուտիկյանի դիմանկարը»

1988 թ․ Արցախյան շարժման ժամանակ Սիլվա Կապուտիկյանը հանդիպում է ունենում ԽՍՀՄ ղեկավար Գորբաչովի հետ՝ փորձելով  Արցախի և Հայաստանի վերամիավորման խաղաղ ելք գտնել։

Կապուտիկյանը տպագրել է բանաստեղծությունների բազմաթիվ ժողովածուներ՝ «Այս իմ եր­կիրն է», «Իմ հա­րա­զատ­նե­րը», «Սրտա­բաց զրույց», «Դե­պի խոր­քը լե­ռան», «Ձմեռ է գալիս» և այլն։ Ստացել է բոլոր հնարավոր մրցանակներն ու պարգևները։

Սիլվա Կապուտիկյանի բառերով հայ և ռուս կոմպոզիտորները շուրջ 100 երգ են գրել։ Դրանցից շատ սիրված են  «Էլեգիան», «Ասում են, թե մոռացել ես», «Մախմուր աղջիկ» և այլ երգեր։ 

Սիլվա Կապուտիկյանին նվիրված «Երգ-երգոցի» թողարկումը  դիտիր այստեղ։

Կյանքի վերջին շրջանում ճամփորդել է ՝ լինելով սփյուռքահայ տարբեր գաղթօջախներում, այդ մասին գրել ուղեգրություններ։

Կապուտիկյանը իր հանդեպ համաժողովրդական սերը ծառայեցնում էր բարեգործական նպատակների, իրականացնում հայապահպանական մի շարք ծրագրեր։

Մահացել է 2006 թ․։

Սիլվա Կապուտիկյանին նվիրված «Հայադարան» -ի թողարկումը դիտիր այստեղ։