Պարույր Սևակը (Ղազարյան) ծնվել է 1924 թվականի հունվարի 24-ին Վեդու շրջանի Չանախչի գյուղում, որն այժմ վերանվանվել է Զանգակատուն՝ Սևակի «Անլռելի զանգակատուն» պոեմի անունով։ 

Սևակը հետագայում գրում է․ «Այն տունը որտեղ ծնվել եմ․․․ Բայց տուն չպիտի ասեի, այլ նկուղ՝ այս բառի ոչ պատկերավոր իմաստով։

Իմ նախնիներին սերնդեսերունդ կպած է եղել «տեր»-ը, որը հոգևոր դասի տիտղոսն էր»։

Սևակի նախնիները Էջմիածնի հոգևոր ճեմարանի սաներ էին, ընթերցասեր մարդիկ, բայց հայրը՝ Ռաֆայելը,  հազիվ գրաճանաչ էր, իսկ մայրը՝ Անահիտը, տառերն էլ չէր տարբերում։ Պարույրը ծնողների միակ որդին էր, նրանց առաջնեկը մահացել էր։ 

Պարույրը 6 տարեկանից դպրոց է գնում։ 11 տարեկանում գրում է առաջին բանաստեղծությունը։ Նրա դպրոցական արկածների ու այն մասին, թե ինչպես էր հագեցնում ընթերցելու անհագ ծարավը, պատմել ենք «Հետաքրքիր պատմություններ»  բաժնում։

«Մորս հացի տախտակն էր իմ սեղանը․- հետագայում պատմում է բանաստեղծը,- պառկում էի բերանքսիվայր ու հացի տախտակի վրա արտագրում կամ շարադրում․․․Եվ գրտնակն էր իմ քանոնը, ինչպես որ խմորով էի թուղթ կպցնում։

Եվ ունեի մի երազ, որ այցելում էր քուն թե արթմնի՝ տունը մինչև օճորք լցված էր գրքերով ու տետրակով․․․․ ունեմ մատիտների մի ամբողջ խուրձ, ամեն գույնից մի-մի ցախավել, և բուրում են այնպե~ս․․․»։

Դպրոցական պատի թերթում Պարույրը երբեմն ներկայացնում էր նաև իր բանաստեղծությունները՝ ստորագրելով Պարույր Արեգունի։

Սևակի ուսանողական տարիները համընկան երկրորդ համաշխարհային պատերազմի հետ։ Ծանր տարիներ էին։ Սևակը գրում է․ «Ինչ տարիներ էին: Հիշելն անգամ սարսուռ է պատճառում: Սով: Ցուրտ: Փայտոջիլների արշավանք: Էլեկտրական լամպի այրվելն անգամ հավասար էր հացի գրքույկ կորցնելուն, որովհետև նոր լամպ ճարելը համարյա թե անհնարին էր․․․․ Արտառոց է թվում, թե մենք ինչպես չմեռանք սովից կամ թոքախտից: Բայց չմեռանք: Ավելին. լցվեցինք նոր հյութերով, նոր ըմբռնողությամբ, նոր սիրով ու ատելությամբ...»։ 

Բայց Պարույրի համար նյութական զրկանքներից ավելի ծանր էր ազատ, ինքնուրույն մտքի սահմանափակումը։

Իսկ այս ընթացքում ինչպիսի՞ն էին բանաստեղծի սրտային գործերը։

17-ամյա Սևակի սերը Սուսաննան էր։ Նրանց մտերմությունը տևում է շուրջ 3 տարի․

Չլքեցիր, երբ լքեցի քեզ՝ անգետ քո հոգուն, քո լույսին կույր․․․

Այսպիսի տողեր է Սևակը նվիրել Սուսաննային։

Ուսանողական տարիներին Սևակը մտերմանում է Մայա Ավագյանի հետ։ 22 տարեկան էր բանաստեղծը, երբ նրանք ամուսնացան։

Շուտով ծնվում է նրանց որդին՝ Հրաչը։ Մոսկվա մեկնելուց հետո ընտանեկան հակասություններ են առաջանում, ու նրանք բաժանվում են (1954 թ․), բայց ամբողջ կյանքի ընթացքում մնում են մտերիմ ընկերներ։

 Մոսկվայում ուսանելու տարիներին Սևակը ծանոթանում է վրացուհի Նելլի Մենաղարաշվիլիի հետ և որոշ ժամանակ անց նրանք ամուսնանում են։ Այս միությունից ծնվում են Սևակի մյուս զավակները՝ Արմենն ու Կորյունը։

Թե ինչպիսի կին էր Նելլին, ինչ լեզվով էր հաղորդակցվում Սևակի հարազատների հետ ու այլ հետաքրքիր մանրամասներ, կարդա  Հետաքրքիր պատմություններ բաժնում։

1971 թ․ հունիսի 17-ին Սևակն ընտանիքի հետ Երևան պիտի գնար, որ հաջորդ օրը կնոջ հետ Թբիլիսի մեկնեին։ Սևակը մեքենա լավ չէր վարում։ Վարորդն էլ այդ օրը զբաղված էր։ Սևակը որոշում է, որ ինքը կվարի։ Ճանապարհի դժվար ոլորաններով հատվածը նրանք անցնում են ու հարթ խճուղու վրա բախվում մի բեռնատարի։ 47-ամյա բանաստեղծն ու կինը՝ Նելլին, զոհվում են։ Երկու որդիները, որ ետևի նստարանին էին նստած, փրկվում են։

 Սևակի մահվան լուրը ցնցեց հայ հանրությանը։ Մինչև օրս տարբեր վարկածներ կան նրա ողբերգական մահվան մասին։ Ոմանք պնդում են, որ կանխամտածված սպանություն էր։ Սևակի ժառանգները կարծում են, որ  դժբախտ պատահար էր։

Օգտակար հղումներ

• «Սառույց կրակի վրա» փաստագրական ֆիլմը
• «Հայադարանի» Պարույր Սևակին նվիրված թողարկումը  
•   Հ1-ի՝ Սևակի և Սուլամիթայի սիրուն նվիրված հաղորդումը․  Մի սիրո պատմություն 
•  Շողակաթ ՀԸ-ի տեսաֆիլմը․ «Պարույր Սևակ․ դարը և բանաստեղծը»
• Պարույր Սևակ «Անցյալը ներկայացած» (ինքնակենսագրություն)
• Ձայնագություններ․ Սևակը կարդում է իր բանաստեղծությունները