Հենք

Կենսագրություն

Մուշեղ Գալշոյան (Մանուկյան) ծնվել է 1933 թ․ Թալինի շրջանի Կաթնաղբյուր գյուղում։

Ծնողները սասունցիներ էին, որոնք, եղեռնից փրկվելով, Արևելյան Հայաստան էին հասել և հաստատվել Թալինում։ Հայրը՝ Հովեն, կոտորածների ժամանակ կորցրել էր առաջին ընտանիքը։ Այդ ծանր օրերին հանդիպել էր ապագա կնոջը՝ Կաքավին։

Մուշեղը նրանց 8 զավակներից վեցերորդն էր։ Նա մեծանում է՝ լսելով ծնողների պատմությունները սասունցի ֆիդայիների մասին, որոնց թվում էին Մուշեղի պապը՝ Գալշոյի Մանուկը, և հորեղբայրը՝ Փեթարա Իսրոն։ Մուշեղը հասունանում է սասունցի լինելու գիտակցությամբ և գրական անուն է դարձնում իր տոհմի Գալշոյան ազգանունը։

Արժե իմանալ

Մուշեղ Գալշոյանի հորեղբայրը՝ Փեթարա Իսրոն, 19 տարեկան էր, երբ նրա գյուղ եկած թուրք հարկահավաքները սկսում են տղամարդկանց ծեծել, իսկ գեղեցիկ հարսներին և աղջիկներին առանձնացնում են՝ պատվազրկելու նպատակով։ Իսրոն իր դաշույնով սպանում է թուրք մեծավորին, վերցնում է նրա հրացանն ու սպանում մի քանի հարկահավաքների ևս։ Ապա կառավարության հետապնդումներից խուսափելու համար բարձրանում է լեռները։

Որոշ ժամանակ անց նա պատժում է գյուղացիներին նեղող Մուրադ անունով թուրք վաշխառուի։ Նա փեթարցի մի խումբ երիտասարդների հետ սպանում է նրան ու այրում տունը։

Մայրը

Իր առաջին՝ «Կռունկ» ժողովածուն Գալշոյանը նվիրել է մորը, որը «ձեռքեր ուներ ծիրանենու արմատների պես և աչքեր՝ կապտամշուշ երկինք․․․»

Մուշեղ Գալշոյանը պատանեկան տարիքում

Մուշեղը սովորում է իր գյուղի դպրոցում, ապա ընդունվում է Գյուղատնտեսական ինստիտուտի այգեգործական ֆակուլտետ։ Ավարտելուց հետո աշխատում է Մեղրիում, Թալինում և Աշտարակում՝ որպես գյուղատնտես։ Հետո փոխում է գործունեության ոլորտը և սկսում է աշխատել թերթերում՝ որպես լրագրող։ Ամեն ինչ սկսվում է նրանից, որ 1950-ական թթ․ վերջին շրջանային թերթի խմբագիրը նրանից գյուղերի մասին նյութ է ուզում։

Գալշոյանը Երևանում հաստատվելուց հետո աշխատում է «Գարուն» ամսագրում, «Ավանգարդ» թերթում։

Քննարկում

20-րդ դարի հայ մեծ արձակագիրներից ուրիշ ո՞վ է գյուղատնտեսի մասնագիտություն ունեցել։

Գալշոյանը բավական ուշ է մտնում գրականության աշխարհ։ Նրան ճանաչում է բերում «Ձորի Միրոն» վիպակը, որը լույս է տեսնում «Կռունկը» խորագրով գրքում։ Այդ ժամանակ Գալշոյանը 36 տարեկան էր (1969)։ Ձորի Միրոն Գալշոյանի հոր՝ Հովեի նման Թալին էր գաղթել Սասունից։ Ձորի Միրոն «էրգրի» կարոտի կարոտից բացի, իր սրտում պահում էր կորցրածը երբևէ ետ բերելու համոզմունքը։

Մուշեղ Գալշոյանը կնոջ՝ Ագնեսի հետ։

Մուշեղ Գալշոյանը դստեր՝ Սիրանույշի հետ։

1969-71 թթ․ Գալշոյանը ուսանում է Մոսկվայի Մաքսիմ Գորկու անվան գրականության ինստիտուտի բարձրագույն դասընթացներում։ Վերադառնալուց հետո լույս են տեսնում «Ծաղկած քարեր» ժողովածուն, «Բովտուն» վեպը։

Իր կերպարների լեզվամտածողությունը ավելի լավ յուրացնելու համար Գալշոյանը շրջում էր Թալինի գյուղերում և ձայնագրում սասունցիներին։ Դրա շնորհիվ է նաև, որ այդքան կենդանի, բնական են Գալշոյանի հերոսները։ Եվ նաև ձայնագրում էր, որպեսզի սերունդների միջև կապը պահպանվի, ու վերադարձողը ճանաչի իր Էրգիրը։

Գալշոյանը ամուսնացել է Ագնես Ղափլանյանի հետ, ունեցել են երկու զավակ՝ Սիրանույշն ու Տավրոսը։

Մահացել է 47 տարեկանում՝ 1980-ի հոկտեմբերի 15-ին, Կաթնաղբյուր գյուղի դաշտում իր որսորդական հրացանի պատահական կրակոցից։

Գալշոյանի մահը ծանր տարավ հայ հանրությունը, կային խոսակցություններ, թե դա ոչ թե պատահական, այլ դավադիր կրակոց էր։

«Մարութա սարի ամպերը» պատմվածքների ժողովածուն լույս է տեսել գրողի մահից հետո՝ 1981 թ․։ Մի շարք ստեղծագործություններ էլ մնացել են կիսատ։

Գալշոյանը ստեղծել է ինքնաճանաչման, ազգային արժանապատվության կարևորման գրականություն, որը կարևոր դեր խաղաց Արցախյան շարժման հասունացման հարցում։

Մուշեղ Գալշոյանը որդու՝ Տավրոսի հետ

Երևանում կան Մուշեղ Գալշոյանի անունը կրող փողոց, ավագ դպրոց։ Գրողի ծննդավայրում բացվել է գրողի թանգարանը։

Ավելին իմանալու համար դիտիր

Մեր մեծերը․ Մուշեղ Գալշոյան հաղորդումը

Արայիկ Մանուկյանի «Մուշեղ Գալշոյան» ֆիլմը