Հետաքրքիր պատմություններ

Յուրաքանչյուր ստեղծագործություն գրելիս Մուշեղ Գալշոյանն առաջին էջի վերևի մասում միշտ գրում էր՝ «Յա՜, Մարաթուկ» արտահայտությունը։ Մարաթուկը (Մարութա սար) Սասնա սարերից է։ Եղել է սասունցիների պաշտելի սարը, որի գագաթին կառուցված է Մարութա Սուրբ Աստվածածին վանքը։ Այն, ըստ «Սասնա ծռեր» էպոսի, կառուցել է Մհերը։ Գալշոյանն այդ գրությամբ ասես ուժ էր խնդրում խորհրդանշական ու սրբացած սարից՝ գործը մեծ ներշնչանքով ավարտին հասցնելու համար:       

«Մարութա սարի ամպերը»՝ Գալշոյանի պատմվածքների վերջին ժողովածուն ևս կոչվում է նույն սարի անունով։

 

 

 

 

 

 

Պատմում է բանաստեղծ Վահագն Դավթյանը։ 

Շատ հանդիպումներ ու զրույցներ եմ ունեցել հետը (Մուշեղ Գալշոյանի), բայց հանդիպումից երկուսը խորն են տպավորվել իմ մեջ։

Եթե չեմ սխալվում, 1965 թ․ գարնանն էր։ Վիգեն Խեչումյանը, որ երիտասարդ գրողներ հայտնաբերելու և նրանց հովանավորելու հատուկ կիրք ու ձիրք ուներ, մի կապուտաչյա, խարտիշահեր երիտասարդի հետ մտավ «Գրական թերթի» խմբագրություն։ Սպասածիս հակառակ՝ չասաց, թե իր ուղեկիցը տաղանդավոր գրող է, ասաց միայն, թե նա մի զարմանալի երգ գիտի, Սասնա հին մի երգ, ու կուզեր, որ լսեի։

-Երգի՛ր, Մուշե՛ղ․․․

Երիտասարդը կարմրեց, կարկամեց, բայց Վիգենի խրախուսող հայացքի տակ մաքրեց կոկորդն ու մեղմ, խուլ ձայնով երգեց․

Սուլթան կուզե, ջնջել մզի,

Զարթիր, լաո, մըռնիմ քզի․․․

Եվ որքան առաջ էր գնում երգը, կապուտաչյա, խարտյաշ երիտասարդի ձայնը այնքան առնականանում ու մետաղյա զնգոց էր ստանում։

Եվ Մուշեղն ինձ համար նույնացավ այդ զարմանակի, առնական, մետաղի զնգող ունեցող երգի հետ։

 

 

 

Մուշեղ Գալշոյանը զավակների՝ Սիրանույշի և Տավրոսի հետ

 

 

(շարունակություն)

Մյուս, ինձ խորապես տպավորած հանդիպումը տարիներ հետո տեղի ունեցավ․․

Իմ ազգականներից մեկի տուն էի գնում, որ քաղաքամեձ այգիների մեջ է, երբ հեռվից նկատեցի ձեռքերը կրծքին խաչած, տխուր ու մտազբաղ կանգնած Մուշեղին։ Երբ մոտեցա, տեսա, որ այդպես դիտում է  խաչքար տաշող վարպետի աշխատանքը։ Բարևեցինք, զրուցեցինք։

-Մորս համար է,- ասաց՝ ցույց տալով խաչքարը։

Կարմիր, փխրուն տուֆից նուրբ խաչքար էր։

Երբ հեռացա և ետ նայեցի, Մուշեղը ձեռքերը կրծքին, տխուր ու մտազբաղ դեռ  կանգնած էր խաչքարի դեմ։ Եվ ամեն անգամ նա մտքիս մեջ նույնացավ այդ քնքուշ ու նուրբ խաչքարի հետ։

«Զարթիր, լաո» երգի պես առնական ու այդ խաչքարի պես քնքուշ ու ազնիվ։

Հատված Վահագն Դավթյանի «Սասնա նորօրյա ծռերը» հոդվածից

Գալշոյանը «Սկվազնյաչոկում» նստած էր։ Սեղանին մոտեցավ մի երիտասարդ գրող, երկու շամպայն դրեց։ Անմիջապես հավաքվեցին այլ գրողներ, սասունցիներ․․․ Բոլոր սասունցիները խոսում էին բարբառով։  էս գրողն ասաց․ 

-Կարգին հայերեն խոսեք, ես էլ հասկանամ` ինչ եք խոսում:

 

Մուշեղը վերցրեց էդ երկու շամպայնը, խոթեց գիրկը, ասաց․

- Վերցրու շամպայնդ ու գնա այստեղից, որովհետև դու ո՛չ գյուղ ունես, ո՛չ քաղաք, ո՛չ էլ բարբառ ունես:

Ըստ արձակագիր Ռոլանդ Շառոյանի պատմածի

 

 

 

Մուշեղ Գալշոյանն իր կնոջ և երեխաների հետ

Չարաբաստիկ դեպքը

Գալշոյանը Որսորդմիության անդամ դարձավ, որ հրացան ունենար։ Մեջը ֆիդայի, հայրենիքի զինվորն էր ապրում․․․

Այդ օրը դուրս էր եկել բնության գիրկ, հրացանը դրել էր գետնին, հետո հիշել էր, որ ֆիդայական օրենքով այն սրբություն է, գետնին չի կարելի դնել։ Վերցրել էր հրացանը, որ դներ ծնկներին, հրացանի ձգանը մացառներին էր կպել  և կրակել գրողի վրա։

ըստ գրականագետ Դավիթ Գասպարյանի պատմածի